Girdap, iki karşıt akımın bir araya gelmesiyle oluşan dönen bir su kütlesidir. Girdaplar, derelerden akarsulara, nehirden denizlere kadar suyun aktığı her yerde oluşabilir. Su yüzeyinin altındaki nesneleri emebilen bir aşağı hava akımına girdap denir. Girdaplar ayrıca barajlar gibi insan yapımı yerlerde de meydana gelir.
Bu oluşan girdapların büyük bir kısmı çok güçlü değildir. Tıpa bir lavabo veya banyodan çıkarıldığında oluşan dönen suya bile bir girdap adı verilebilir. Ancak, bazı çok güçlü ve tehlikeli girdaplar vardır. Tipik olarak gelgitlerin bir sonucu olarak okyanusta dar düzlüklerin yakınında oluşur.
Girdapların Başlangıç Noktası
Girdaplar aslında dipsiz çukurlar değildir. Deneyler, genellikle deniz yatağının tabanına nesneleri çektiğini göstermiştir.
Coriolis etkisi nedeniyle – Dünya’nın dönme kuvveti – Kuzey Yarımküredeki büyük girdaplar saat yönünün tersine dönme eğilimi gösterirken, Güney Yarımküre’deki girdaplar saat yönünde dönme eğilimindedir.
Girdaplar İnsanlar İçin Tehlikeli mi?
Bazı araştırmalar aksini söylesede, girdapların gemiler için bir tehlike sayılmaz. Yunanlıların efsanevi Charybdis’in Sicilya kıyılarında küçük gemileri yutabilen bir girdap olduğu söylesende, kanıtlanmamıştır.
Küçük tekneler ve yüzücüler girdapların etrafında dikkatli olmalıdır. Diğer herhangi bir akımda olduğu gibi, hareketli su bir yüzücüyü suyun altına çekerek boğulmasına neden olabilir.
En Ünlü Girdaplar
Dikkatimizi çekecek kadar büyük ve güçlü. Bu girdaplar uzun ömürlüdür, bazıları yüzyıllardır varlığını sürdürmektedir.
Saltstraumen dünyadaki en güçlü girdaptır. Kuzey Kutup Dairesi yakınındaki Norveç sahilinde yer almaktadır. Saltstraumen günde dört kez oluşur, çünkü gelgitler sadece 150 metre genişliğindeki küçük bir kanaldan büyük miktarda su taşır. Akımlar, saatte 25 mil (yani saatte 40 kilometre) hızlara ulaşır. Gemilerin bölgeden geçmesi gerektiğinde, girdabın aktif olmadığı kısa pencerelerde bunu yaparlar. Binlerce turist, en güçlü olduğu zaman girdabı görüntülemek için Bodø şehrini ziyaret etmektedir.
Moskstraumen, Norveç kıyılarında oluşur. Bölgenin okyanus tabanının olağandışı şekline ve güçlü gelgit kombinasyonuna borçludur. Moskstraumen, dünyanın en güçlü ikinci girdabı olarak adlandırılır. Oradaki su akımları saatte 20 mil (yani saatte 32 kilometre) hızı ulaşabilir.
Corryvreckan dünyanın üçüncü büyük girdabıdır. İskoçya Körfezi veya Corryvreckan’ın kuzey tarafında dar bir düzlükte yer almaktadır. Bölgedeki dalgalar 9 metre yüksekliğe ulaşabilir ve akımlar saatte 11 mil (yani saatte 18 kilometre) hıza ulaşabilir. Corryvreckan, yaklaşık 16 kilometre uzakta duyulabilir. Corryvreckan’ın nesneleri 860 feet derinliğe kadar çektiği bilinmektedir.
Diğer önemli girdaplar arasında bir domuz gibi ses çıkardığı söylenen Kanada’nın New Brunswick yakınlarındaki Old Sow Whirlpool’dir.
