İnsanlığın son yüzyılda çokça plastik atık ürettiği bilgisi günümüzde çok sıradan bir hal aldı. Bu konu üzerinden o bu çok şey duymak belki de bizi git gide daha duyarsız bir hale getiriyor. Ancak ürettiğimiz plastik atıklar gün geçtikçe önüne geçilemez bir hal alıyor.
Plastiği Tanıyalım?
İnsanlık var olduğu günden bu yana araç gereçlerini doğada bulduğu şeylerden üretti. Ancak plastiğin yaklaşık yüz yıl önceki icadı ile dünyamız tamamen değişti. Plastik polimer’den yapılır. Birbiri sıra devam eden uzun molekül zincirleri. Doğada, polymerler her yerdedir. Hücre zarlarından, ipekten, saçtan, böcek kabuklarından DNA’ya kadar. Ancak onları oluşturmakta mümkün saf petrolü parçalarına ayırarak ve düzenleyerek, yeni simetride polimerler elde edilebilir. Sentetik polimerlerin çok etkileyici özellikleri vardır. Hafiftir, sağlamdır ve her şekle bükülebilir.
Çok ucuz oluşu plastiğin altın çağını başlattı. PVC su, elektrik tesisatı için. Akrilik kırılmaya karşı dayanıklı cam alternatifidir ve naylon depolamada ve savaş ekipmanında kullanıldı. Bugün nerdeyse her şey de biraz plastik var. Kıyafetlerimiz, telefonlarımız, bilgisayarlarımız, mobilyalarımız, araç gereçlerimiz, evlerimiz ve arabalarımız.
Plastik çoktan bir devrim niteliğinden çöp niteliğine döndü. Kahve kapağı, naylon poşetler yada meyve hazneleri. Bunun hakkında pek düşünmeyiz bile. Plastik bir varmış bir yokmuş. Ancak maalesef böyle değil;
Sentetik polimerlerin çok dayanıklı olmasından ötürü plastiğin yok olması uzun zaman almaktadır. Ancak nasıl olduysa bu süper güçlü materyali kullanıp atma eşyaları için kullanmaya başladık. Kullanılan plastiğin %40’ı paketleme içindir. Amerika’da şu an toplam çöpün 3’te 1’ini paketlemeden gelen atıklar oluşturuyor. Ürettiğimiz günden bu yana toplam 8 milyar ton plastik ürettik sadece 2016’da 335 milyon üretildi. 1907’den bu yana 6 milyar ton plastik atık çıktı. Üst üste konduğunda bir kenarı 2 km olan bir küp oluşturuyor.
Ortaya çıkan bunca atık ne oluyor?
%9’unu geri dönüşürdük. %12’sini yaktık. Ancak %79’u hala ortalıkta Bir çoğu okyanuslara ulaştı. Her sene yaklaşık 8 milyon ton. Bu o kadar çok ki 2050’de tahmin edilen ağırlığı toplam balık ağırlığını geçeceği ön görülüyor. Her yerde olduğu için suya yakın olan canlılar plastiği yiyip duruyorlar.
2015’te deniz kuşlarının %90’ı plastik yediği tespit edildi. Bir çok hayvan karınları öğütülemeyen plastikle dolduğu için açlıktan öldü. 2018’de balina türünden bir hayvan İspanya kıyılarına vurdu. 32 kiloluk naylon poşet, ağlar ve bir de bateri karnından çıktı. Bu trajik olay on numara magazin haberi yapsa da, bu hikaye çok daha yaygın.
Plastiğin görünmeyen türleri mikroplastikler 5 mm’den küçük plastikler mikroplastiklerdir. Bazıları kozmetikte ya da diş macununda kullanılır. Ancak çoğu mikroplastiği sebebi UV radyasyonuna maruz kalan çöplerden gelir. Git gide parçalanır ve küçülür. 51 trilyon parçacık okyanuslarda dolanıyor. Su canlıları tarafından çok daha kolay yutuluyor.
Bütün bu olaylar bilim insanlarının kaygısına sebep oldu. Özellikle plastiğe katılı kimyasallardan oluşabilecek hayatı riskler. BPA örneğin, plastik şişeleri şeffaf yapıyor. Ancak bizim hormonal sistemimizi etkilediği yönünde kanıtlar var. DEHP plastiği daha esnek yapıyor fakat kanserde yapıyor
Eğer mikroplastikler zehirli çıkarsa vay halimize. Çünkü hepsi besin zincirinden yukarı doğru tırmanıyor. Plastik önce plankton’a ordan küçük balıklara ordan midyelere ordan yengeçlere ordan avcı balıklara ve oradan karaya geçer durur.
Mikroplastikler balda, deniz suyunda birada, musluk suyunda hatta evdeki tozda bile bulunuyor. İnsanların %93’ü idrarlarında BPA bulunuyor. Bu konu üstüne fazla bilimsel çalışmada yok ya da hala bir sonuca ulaşılamadı. Panik yapmadan önce çok daha fazla araştırmaya ihtiyacımız var. Ancak planlamadığımız ve kontrolden çıkan bir durum olduğu aşikar.Bu da başlı başına korkutucu Bütün bunlardan dolayı plastiği yasaklamalı di mi?
Maalesef olaylar bu kadar basit değil.
Ayrıca kirlilik ve atık oluşturan tek şey plastik de değil . Onun yerine kullanacağımız şeyler doğa için çok daha kötü. Örneğin Danimarkalı bilim adamlarınca yapılan çalışmalara göre alternatifi çok kullanımlık pamuğa göre çok daha az enerjiyle üretilir ve karbon ayak izi daha azdır. Pamuk poşetini ancak 7bin defa kullandığın zaman daha az zararlı hale geliyor.
Elimize kalan şey karmaşık bir artılar eksiler ağı. Her şeyin sonuçta bir etkisi var. Ayrıca plastik şu an cevabını bilmediğimiz birçok soruna güzel bir cevap. Dünya çapında üretilen gıdanın 3’te 1’i tüketilmeden çürüyor ve metan gazı üretiyor. Şu anki bozulmaya karşı en iyi silahımız ise plastik paketleme. Bu konu aynı zamanda en çok plastik atığında sebebi (çık bakalım işin içinden) Plastiğin %90’ı Asya ve Afrika‘da ki 10 büyük nehir yolu ile okyanuslara akıyor.
Çin’de ki Sarı Nehir sadece 1.5 milyon tondan sorumlu. Çin, Hindistan Cezayir veya Endonezya gibi çok hızlı sanayileşen ülkeler, milyarlarca insanın hayatını değiştirdi. Bu değişim o kadar hızlıydı ki, Çöp toplama, geri dönüşüm sistemleri gelişimlerine yetişemedi.
Eğer Avrupa ve Amerika’da ki siyasetçiler bu konuya değinmek istiyorlarsa, gelişen ülkelerde ki altyapıya olan yatırım çok önemli. Hatta bizim evlerde yaptığımız ve gereksiz plastik kullanmama tutumumuz kadar önemli.
Sonuç Olarak
Dünyaca şu plastik problemine oturup kafa yormazsak, çözemeyeceğiz. Plastik kirlenmesi karmaşık bir problem Mucizevi bir ürün ve onunla çok güzel anılarımız oldu. Ancak artık dikkatli olmalıyız. Çünkü yolun sonunu bulunduğumuz noktadan görmek artık hiç de zor değil bu yüzden bu konuda bir şeyler yapmamız gerekiyor!
