Dünya yüzeyinde bulunan en derin nokta olarak bilinen Mariana Çukuru Büyük Okyanus’ta Filipinler’in doğusunda ve Guam Adası’nın güney batısında yer almaktadır. En derin noktası 10.994 metre olan çukurun uzunluğu 2.542 kilometre ve genişliği 69 kilometre olarak ölçülmüştür.
Daha iyi canlandırabilmek için yeryüzündeki en yüksek nokta olarak bilinen Everest Dağı’nı ters çevrilip Mariana Çukuru’na koyalım. Zirvesinden deniz yüzeyine kadar hala 1.6 kilometre mesafe olurdu.
Mariana Çukuru okyanus tabanını kesen küresel derin bir oluk ağının parçasıdır. Bu şekil iki tektonik plakanın çarpışması sonucunda oluşur. Böylece bir plaka diğerinin altından Dünya’nın mantosuna doğru kayar ve bir okyanus çukuru oluşur.
Şuanda Mariana Çukuru’nun büyük bir kısmı Deniz Ulusal Anıtı’nın bir parçası olarak ABD korumalı bir bölgedir.
Hiçbir güneş ışığı görmeyen bu çukur kapkaranlıktır ve sıcaklık donma seviyesinin sadece birkaç derece üzerindedir. Deniz seviyesindeki standart hava basıncına kıyasla Mariana Çukuru’nun derinliklerinde neredeyse bin katı fazla basınç vardır. Bu da ekipmansız bir insanın o derinlikte saniyeler içinde ölmesine yeterlidir.
Tarih boyunca bu gizemli noktaya ilk ve tek iniş tam 60 yıl önce 1960 yılında Amerikan batiskafı Trieste’nin içinde Jacques Piccard ve deniz teğmeni Don Walsh tarafından gerçekleşti. Beş saatlik sürede inişi tamamlayabilen ekip toplam 20 dakikayı orada geçirebildiler. Suyun dibindeki rahatsız edici silt yüzünden fotoğraf çekemediler.
Bu tarihi dalış öncesine kadar bilim adamları bu kadar basınç altında yaşamın var olup olmayacağı hakkında tartışmalarda bulunuyorlardı.
Ancak Piccard derinlerde yassı balık olduğunu düşündüğü bir balık türünü gözlemledi ve bütün soru işaretlerine bir aydınlık getirdi. Daha sonraları denizhıyarı da olabileceği ileri sürülen bu canlı okyanusun zifiri karanlıklarında bile yaşamın olabileceğinin ilk işareti oldu.
Fakat karanlıkta deniz canlılarının yaşaması nasıl mümkündür?
Hayvanların derin denizde zorlandıkları başlıca etken karanlıktır. Bazı derin deniz balıkları avlarını yakalayabilmek için devasa gözlere sahipken bazıları da biyolüminesans olarak bilinen işlemle kendi ışıklarını yayabilirler.
Karanlığın sebep olduğu ikinci problem ise besin zincirini destekleyecek alg ve bitkilerin güneş ışığı olmadan yaşayamamasıdır. Bu yüzden denizin yüzey bölümlerindeki ölü organizmaların diplere doğru çekildiği ve burada Mariana Çukuru’nda zengin bir ekosistem oluşturduğu düşünülmektedir.
Yazar: Maide Gülenbay
