Satürn’ün muhteşem halkalarından hepimizin haberi vardır. Peki gezegenlerin halkalara sahip olması sıkça görünen bir şey mi? Kaç gezegen gerçekten halkalara sahip? Yazımızda tüm bu sorulara cevap ararken, halkalara neyin sebep olduğunu da öğreneceğiz.
Gezegenlerin neden halkaları var?
Bir halka sistemi, toz gibi katı maddelerden oluşan ve dev gezegenlerin etrafındaki uydu sistemlerinin ortak bir bileşeni olan astronomik bir nesnenin yörüngesinde dönen bir disk veya halkadır. Bir gezegenin etrafındaki halka sistemi, gezegen halka sistemi olarak da bilinir.
Gezegen deyince aklımıza ilk gelen şey tabi ki güneş sistemimizin en ünlü halkaları olan Satürn’ün etrafındakilerdir, ancak diğer üç dev gezegenin (Jüpiter, Uranüs ve Neptün) de halka sistemleri vardır. Son araştırmalar, halka sistemlerinin küçük gezegenler, aylar ve kahverengi cüceler gibi diğer astronomik nesnelerin çevresinde ve ayrıca Venüs ve Merkür gibi gezegenler arasındaki gezegenler arası boşluklarda da bulunabileceğini göstermektedir.
1. Jüpiter’in Halkaları:
1979 yılına kadar Jüpiter’in halkaları Voyager 1 uzay sondası gezegenin yanından geçerken keşfedildi. Ayrıca 1990’larda Galileo yörünge aracı tarafından kapsamlı bir şekilde araştırıldılar. Esas olarak tozdan oluştuğu için halka sistemi belirgin değildir ve yalnızca en güçlü teleskoplarla veya yörüngesel uzay aracıyla yakından gözlemlenebilir. Bununla birlikte, son yirmi üç yıl boyunca, Dünya’dan ve Hubble Uzay Teleskobu tarafından defalarca gözlemlendi.
Halka sisteminin dört ana bileşeni vardır: ‘halo halkası‘ olarak bilinen parçacıklardan oluşan kalın bir iç torus; Nispeten parlak, ancak son derece ince bir “ana halka”; Ve iki geniş, kalın ve soluk dış “delikli halka”. Bu dış halkalar Amalthea ve Thebe aylarından gelen malzemelerden oluşur ve bu ayların adını alır (yani “Amalthea Halkası” ve “Thebe Halkası”).
Bu Yazı İlgini Çekebilir: Satürn Gezegenin Etrafında Neden Halkalar Var?
Bu Yazı İlgini Çekebilir: Ana ve hale halkaları, Metis, Adrastea uydularından ve yüksek hızlı çarpmaların sonucu olarak gözlemlenmeyen diğer ana cisimlerden fırlatılan tozlardan oluşur. Bilim adamları, Himalia’nın yörüngesindeki ayın etrafında bir halkanın var olabileceğine inanıyorlar, bu halka başka bir küçük ay çarptığında ve yüzeyden malzeme fırladığında yaratılmış olabilir.
2. Satürn’ün Halkaları:
Bu arada Satürn’ün halkaları yüzyıllardır biliniyor. Galileo Galilei, 1610’da Satürn’ün halkalarını gözlemleyen ilk kişi olmasına rağmen, onların gerçek doğasını ayırt edecek kadar güçlü bir teleskobu yoktu. 1655 yılına kadar Hollandalı matematikçi ve bilim adamı Christiaan Huygens, onları gezegeni çevreleyen bir disk olarak tanımlayan ilk kişi oldu.
19. yüzyılın sonlarında yapılan spektroskopik çalışmaları içeren sonraki gözlemler, bunların her biri Satürn’ün etrafında dönen küçük parçacıklardan oluşan daha küçük halkalardan oluştuğunu doğruladı. Bu parçacıkların boyutları, gezegenin yörüngesinde dönen ve neredeyse tamamen toz ve kimyasallarla kirlenmiş su buzundan oluşan kümeler oluşturan mikrometrelerden metrelere kadar değişir.
Toplamda Satürn, 2 bölmeli 12 halkalı bir sisteme sahiptir. Güneş sistemimizdeki herhangi bir gezegenin en geniş halka sistemine sahiptir. Halkaların, parçacık yoğunluğunun keskin bir şekilde düştüğü çok sayıda boşluk vardır. Bazı durumlarda, bunun nedeni Satürn’ün uydularının içlerine gömülü olması ve bu da istikrarsızlaştırıcı yörünge rezonanslarının oluşmasına neden olur.
Bununla birlikte, Titan Halkası ve G Halkası içinde, Satürn’ün uydularıyla yörünge rezonansının dengeleyici bir etkisi vardır. Ana halkaların çok ötesinde, diğer halkalara 27 derecelik bir açıyla eğilen ve Phoebe gibi geriye dönük bir şekilde yörüngede dönen Phoebe halkası vardır.
3. Uranüs’ün Halkaları:
Uranüs’ün halkalarının nispeten daha genç olduğu ve 600 milyon yıldan daha eski olmadığı düşünülmektedir. Bir zamanlar gezegenin etrafında var olan birkaç uydunun çarpışma sonucu parçalanmasından kaynaklandığına inanılıyor. Çarpışmadan sonra, aylar muhtemelen çok sayıda parçacığa ayrıldı ve bu parçacıklar, yalnızca maksimum stabilitenin katı bir şekilde sınırlandırılmış bölgelerinde dar ve optik olarak yoğun halkalar olarak hayatta kaldı.
Uranüs’ün şimdiye kadar gözlemlenen 13 halkası var. Hepsi çok soluk, çoğunluğu opak ve sadece birkaç kilometre genişliğinde. Halka sistemi çoğunlukla 0,2 ila 20 m çapında büyük gövdelerden oluşur. Birkaç halka optik olarak incedir ve küçük toz parçacıklarından yapılmıştır, bu da onları Dünya tabanlı teleskoplarla gözlemlemeyi zorlaştırır.
4. Neptün’ün Halkaları:
Neptün’ün halkaları 1989 yılına kadar Voyager 2 uzay sondası gezegenin yanından geçiş yapana kadar keşfedilmedi. Sistemde en iyi şekilde zayıf ve zayıf olarak tanımlanan altı halka gözlemlenmiştir. Halkalar çok karanlık ve muhtemelen Uranüs’ün halkalarında bulunana benzer şekilde radyasyonla işlenmiş organik bileşiklerden oluşuyor. Uranüs ve Satürn gibi, Neptün’ün dört uydusu halka sistemi içinde yörüngede.
Kaynak:
- Universetoday.com/77109/which-planets-have-rings/
- En.wikipedia.org/wiki/Ring_system
- Coolcosmos.ipac.caltech.edu/ask/195-How-many-planets-in-the-Solar-System-have-rings-
