Belki de Freud’un en kalıcı ve en önemli fikri, insan ruhunun (kişiliğinin) birden fazla yönü olduğuydu.
Freud’un kişilik teorisi (1923), ruhun hayatımızın farklı aşamalarında gelişen id (alt benlik), ego (benlik) ve süperego (üst benlik) olmak üzere üç bölüme yapılandırıldığını gördü. Bunlar beynin parçaları değil veya herhangi fiziksel nitelikler değillerdir, üçlü bir sistemdir.
Kısaca İd, Ego ve Süperego Nedir?
Freud’un psikanalitik teorisine göre;
- İd, zihnin cinsellik ve saldırganlıkla ilintili ilkel dürtüleri ve gizli anılarını içeren içgüdüsel kısmıdır.
- Süper ego, ahlaki bir vicdan olarak çalışır.
- Ego ise, id ve süper egonun arzuları arasında aracılık eden gerçekçi kısımdır.
Kişiliğin her bir parçası benzersiz olmasına rağmen, bütün oluşturmak için etkileşim halindedirler ve her bir parça, bir bireyin davranışına göreceli bir katkı sağlar.
İd Nedir?
İd, ruhumuzun temel dürtülere, ihtiyaçlara ve arzulara doğrudan ve anında yanıt veren dürtüsel (ve bilinçsiz) parçasıdır.
Yeni doğan bir çocuğun kişiliği tamamen id üzerine kuruludur. Çocuk, sonraları bir ego ve süper-ego geliştirir.
İd, bir kişinin yaşamı boyunca çocukça kalır ve dış dünya ile temas halinde olmadığı için zamanla veya deneyimle değişmez. İd, zihnin bilinçsiz kısmında varolduğu için gerçeklikten, mantıktan veya gündelik dünyadan etkilenmez.
İd, sonuçlarına bakılmaksızın arzu duyulan her ne ise onun derhal karşılanması gerektiği fikri üzerinde çalışır. Bir başka deyişle id, haz ilkesini hedef alır.
Gerçekleşmeyen haz ilkesi gerginliğe ve tatminsizliğe neden olur. İd, taleplerini yerine getirdiğinde ise haz yaşarız.
İd; ilkel, irrasyonel, mantıksız ve fantezi odaklı birincil süreç düşüncesi ile ilgilenir. Bu düşünme biçimi, nesnel gerçeklikle ilgili hiçbir anlayışa sahip değildir. Üstelik doğası gereği bencil ve arzu doludur.
Ego Nedir?
Ego, şahlanmış bir at üzerindeki şövalye gibidir. [Ego] İd ve süperegonun isteklerini uzlaştırmaya çalışan hakemdir. -Freud
Ego; gerçekçilikten uzak arzuları olan id ve dış gerçeklik arasında aracılık eder. Kişiliğin karar verme bileşenidir. İdeal olarak, ego mantıkla çalışır, oysa id kaotik ve mantıksızdır.
Ego, id’in taleplerini karşılamanın gerçekçi yollarını geliştirir. Toplumun olumsuz sonuçlarından kaçınmak için genellikle tatmin duygusunu erteler veya ondan bütünüyle vazgeçer. Böylelikle gerçeklik ilkesine göre çalışır. Ego, nasıl davranacağına karar verirken sosyal gerçekleri ve normları, görgü ve etik kuralları dikkate alır.
İd gibi, ego da zevk arar ve acıdan kaçınır. Ancak id in aksine, ego, zevk elde etmek için gerçekçi bir strateji tasarlamakla ilgilenir. Egonun doğru ya da yanlış kavramı yoktur. Bir şey, kendisine veya ide zarar vermeden tatmin edici amacına ulaşırsa iyidir.
Çoğunlukla ego idin güçlü ve inatçı yapısına karşı zayıf kalabilir. Ancak egonun yapabileceği en iyi şey eylemi id tasarlamış gibi göstermektir. Böylelikle ego kararı id almış gibi gösterir ve karar mekanizması başarılı olur.
Ego, gerçeklik ilkesini kullanma girişiminde başarısız olursa ve kaygı yaşanırsa daha iyi hissettirmeye yardımcı olmak için bilinçsiz savunma mekanizmaları kullanılır.
Ego, rasyonel, gerçekçi ve problem çözmeye yönelik ikincil süreç düşüncesiyle meşgul olur. Bir eylem planı işe yaramazsa, bir çözüm bulunana kadar tekrar düşünülür. Bu, gerçeklik testi olarak bilinir ve kişinin kendi dürtülerini kontrol etmesini ve egonun hakimiyeti yoluyla kendi kendini kontrol etmesini sağlar.
Klinik ve sosyal çalışmanın önemli bir özelliği, ego işlevini geliştirmek ve danışanın seçenekleri üzerinde düşünmesine yardımcı olarak danışanın gerçekliği test etmesine yardımcı olmaktır.
Süperego Nedir?
Süperego, kişinin ebeveynlerinden ve diğerlerinden öğrenilen toplum değerlerini ve ahlaki değerlerini içerir. Psikoseksüel gelişimin fallik aşamasında 3-5 yaş civarında gelişir.
Süperegonun işlevi; idin dürtülerini, özellikle de seks ve saldırganlık gibi toplumun yasakladığı dürtüleri kontrol etmektir. Aynı zamanda egoyu basitçe gerçekçi olanlardan ziyade ahlaki hedeflere yönelmeye ve mükemmellik için çabalamaya ikna etme işlevine de sahiptir.
“Tüm ahlaksal kısıtlamaların temsilcisi, mükemmelik yolundaki çabaların savunucusudur.” -Freud
Süperego iki sistemden oluşur:
- Vicdan
- İdeal benlik
Vicdan, suçluluk duygusu yaratarak egoyu cezalandırabilir. Örneğin, ego, idin taleplerine teslim olursa, süperego kişinin suçluluk duygusuyla kendini kötü hissetmesine neden olabilir.
İdeal benlik (veya ego ideali) nasıl olmanız gerektiğinin hayali bir resmidir. Kariyer hedeflerinizi, diğer insanlara nasıl davranmanız gerektiğini ve toplumun bir üyesi olarak nasıl davranmanız gerektiğini temsil eder.
İdeal benliğin gerisinde kalan davranış, suçluluk yoluyla süperego tarafından cezalandırılabilir. Süperego, gurur duymamızı sağlayarak “düzgün” davrandığımızda bizi ideal benlikle ödüllendirebilir.
Bir kişinin ideal benlik standartları çok yüksekse, o kişi ne yaparsa yapsın başarısızlığı temsil eder. İdeal benlik ve vicdan büyük ölçüde çocuklukta ebeveynlerinin değer yargılarından ve nasıl yetiştirildiğinizden belirlenir.
Yazar: Cenk Demirkıran
