Iowa’daki kırsal, neredeyse tamamen beyaz bir kasabada, ilkokul öğretmeni olan Jane Elliott bir karar aldı. Öğrencileriyle ayrımcılık hakkında konuşmuştu, ama şimdi onlar için gerçeğe dönüşme zamanının geldiğini düşünüyordu. Böylece ünlü mavi gözler ve kahverengi gözler deneyi başlamış oldu.
Sosyal-duygusal öğrenme terimi 1960’larda mevcut olmasa da, Jane Elliott’un deneyi, öğrencilerin başkalarının deneyimlerini ve duygularını anlamalarına nasıl yardımcı olacağına dair muhteşem bir örnekti.
Mavi ve Kahverengi Gözler Deneyi
Jean Elliott, öğrencilerini göz rengine ayırarak egzersiz programlarına yeni pencerede açtı. Mavi gözlü öğrencilere bir kol bandı verdi, böylece diğer öğrenciler onları daha kolay tanımlayabildi ve sonra sınıfına, kahverengi gözlü öğrencilerin mavi olanlardan daha akıllı oldukları bilimsel bir gerçek olduğunu söyledi çünkü vücutlarında daha fazla melanin vardı.
Bu kavramı öğrencilerine her fırsatta dile getirdi: Mavi gözlü bir öğrencinin cevabı yanlış ise, bunun nedeni göz rengiydi; Eğer mavi gözlü bir öğrenci bir kalem düşürdüyse, bunun nedeni mavi gözlü insanların sahip oldukları şeylere karşı dikkatsiz ve tembel olmalarıydı.
Kahverengi gözlü öğrencilere daha fazla teneffüs süresi gibi ekstra ayrıcalıklar verdi ve mavi gözlü öğrencilere hastalıklarını yaymaları daha kolay olduğu için doğrudan su çeşmesinden içmek yerine bardak kullanmaları gerektiğini söyledi.
Kahverengi göze sahip öğrenciler, mavi gözlü öğrencilere karşı üstünlüğünü çoktan kurmuştur. Birbirlerine göz rengine göre davranış sergiliyorlardı. Normalde utangaç ya da özgüven eksikliği olan kahverengi gözlü öğrenciler özgüven kazandı.
Ayrıca kahverengi göze sahip olan öğrenciler diğerler öğrenciler üzerinde baskı kurdu ve sadece kendi aralarında konuşuyor, diğerlerimi kendi gruplarından bile görmüyorlardı. Mavi gözlü öğrenciler de ise durum daha da kötüye gidiyordu. Ödevlerde düşük performans, özgüven eksikiliği, başarısızlık sendromları…
Ertesi gün Jean Elliott durumu tersine çevirdi: Sınıfa geldiğinde, aslında bir yanlışlık yaptığını ve mavi gözlü öğrencilerin, kahverengi gözlü öğrencilere göre daha zeki ve akıllı olduğunu ifade etti. Mavi gözlü öğrenciler daha zeki ve daha fazla ayrıcalığa sahipti ve kahverengi gözlü öğrencilere tembel ve aptal oldukları söylendi.
Tıpkı bir gün önce olduğu gibi, mavi gözlü öğrenciler de Jean Elliott deneyi sona erdirene kadar sınıftaki öğrenciler birbirine karşı acımasız olmaya devam etti. Fakat deneyin ilk günündeki gibi bir ayrıcalık yaşanmayacaktı. Bunun nedeni ise o duruma daha önce düşmüş olan mavi gözlü öğrenciler, onları çok iyi anlamış olmaları olacaktı.
Birçok öğrenci, öğretmenleri aralarındaki yapay engelleri kaldırdığında ağladı ve birbirine sarıldı.
Fırtınanın Gözü
Elliott her yıl öğrencileriyle denemeye devam etti. Fırtınanın Gözü hakkında bir belgesel hazırlandığında deney herkesin dikkatini çekti. Bazıları deneyin öğrenciler üzerindeki etkisine şaşırmış olsa da, diğerleri Elliott’un yöntemlerinin psikolojik olarak öğrencilere zarar vereceğini söyleyerek derinden eleştireldi.
Elliott ve tüm ailesi tepki aldı, ancak Elliott yetişkinlerle çalışmaya devam etti. Şimdi konferanslar veriyor ve GE, Exxon, AT&T, IBM ve FBI, IRS, ABD Donanması, ABD Eğitim Bakanlığı ve ABD Posta Servisi dahil olmak üzere federal kurumlar için işyeri çeşitliliği eğitimleri vermek ile görevlenidirildi.
