Karoshi Nedir?
Karoshi, Japonya’nın çalışma kültürü o kadar yoğun ki, 1970’lerde insanlar “aşırı çalışma sonucu ölüm” anlamına gelen bir kelime icat etti.
“Karoshi” kelimesi, uzun çalışma saatleri nedeniyle kalp yetmezliği ve felç geçiren hatta intihar eden çalışanları tanımlıyor.
Japon federal hükümeti karoshi vakalarını azaltmak için adımlar attı, ancak uzmanlar önlemlerin yeterli olmadığını düşünüyor.
1970’lerin sonlarından beri, Japonya’nın ofiste çok fazla zaman geçirmekten ölen insanlara atıfta bulunduğu bir kelime var: karoshi. Birebir çevirisi “aşırı çalışma sonucu ölüm” dür.
Karoshi olduğu belirlenen işçi ölümlerinden biri 31 yaşındaki gazeteci Miwa Sado idi. Bildirildiğine göre, Temmuz 2013’te kalp yetmezliğinden ölmeden önce NHK haber ağına bir ayda 159 saat fazla mesai yaptı.
Ölümü dört sene sonra Ekim 2017’nin başlarında karoshi olarak ilan edildi.
Bundan önce, 24 yaşındaki Matsuri Takahashi, Japon reklam ajansı Dentsu’da bir ayda 105 saat fazla mesai yaptı. Takahashi, 2015 Noel Günü’nde işvereninin çatısından atladı. Dentsu’nun başkanı ve CEO’su Tadashi Ishii bir ay sonra istifa etti.
Karoshi Kavramının Tarihsel İzleri:
Japonya’nın karoshi kavramı, İkinci Dünya Savaşı sonrasına kadar izlenebilir.
1950’lerin başlarında, Başbakan Shigeru Yoshida, Japonya ekonomisini yeniden inşa etmeyi en büyük önceliği haline getirdi. Büyük şirketleri, çalışanlarına ömür boyu iş güvencesi sunmaları için görevlendirdi ve yalnızca işçilerin onlara sadakatle geri ödeme yapmasını istedi. Anlaşma işe yaradı. Japonya ekonomisi şu anda dünyanın en büyük üçüncü ekonomisi ve bu büyük ölçüde Yoshida’nın 65 yıl önceki çabalarından kaynaklanıyor.
Ancak Yoshida’nın ilk çağrısından sonraki on yıl içinde Japon işçiler, büyük stres ve uykusuzluk yüklerinden dolayı intihar etmeye ve felç veya kalp yetmezliği yaşamaya başladı.
Karoshi’nin tarihini inceleyen araştırmacılara göre, başlangıçta hastalık “mesleki ani ölüm” olarak biliniyordu, çünkü ölümler esas olarak işle ilgili idi. İşçiler patronları üzerinde iyi izlenimler edinme arayışındaydı, çalışanların sonsuz sadakatlerini nihai teste sokmaya başladılar.
Günümüzde Karoshi’nin Durumu:
Günümüze hızla gelindiğinde, Japonya’daki iş-yaşam dengesi tablosu pek de iyi değil.
Karoshi vakalarını ve ölüm nedenlerini inceleyen bir raporda, 10.000 Japon işçinin katıldığı bir anketteki insanların %20’sinden fazlasının ayda en az 80 saat fazla mesai yaptıkları görülüyor.
ABD’de insanların % 16,4’ü her hafta ortalama 49 saat veya daha uzun süre çalışıyor. Rapora göre Japonya’da % 20’den fazlası bunu yapıyor. Katılımcıların yarısı ücretli tatil yapmadıklarını söylüyor.
Eskiden olduğu gibi erkek işgücünü etkileyen karoshi vakaları yerine, şimdi Takahashi ve Sado gibi kadınlar da bir işe fazla mesaiye kalmanın sonuçlarına katlanıyor.
Takahashi’nin bir Twitter gönderisinde “Saat sabahın 4’ü vücudum titriyor” dedi. “Öleceğim. Çok yorgunum.”
Japonya’daki genç çalışanların uzun saatler çalışması alışılmadık bir şey değil. Patronlar, şirket içerisindeki genç çalışanların erken gelip geç saatlere kadar, genellikle gece geç saatlerde ayrılmalarını bekler. 31 yaşındaki bir satıcı olan Takehiro Onuki, genellikle sabah 8’de gelir ve gece yarısı ayrılır. Karısını sadece hafta sonları görüyor.
Katı hiyerarşi sistemiyle bugünlere gelen beyaz yakalı Japon çalışanlar için durum aynı. İlerleme katetmek yıpratıcı çabalarla mümkün durumda. Ve insanlar nadiren işlerini terk ediyorlar çünkü yeni bir iş bulmak, yeni çıktıkları seviyede değil, sıfırdan başlamak demek oluyor
Sonuç, maalesef ki kendilerini işlerine adamış gibi görünmek için çaresiz kalan bütün bir işçi neslidir.
Karoshi Nasıl Biter?
Japonya, insanlara işte daha fazla izin veren politikalar yoluyla karoshi vakalarını engellemeye çalışıyor. Takahashi’nin intiharından kısa bir süre sonra, federal hükümet Premium Friday planını açıkladı. Hemen geçerli olmak üzere, işçiler öğleden sonra 3’te ayrılma şansına sahip olacaklardı. Her ayın son Cuma günü.
Ancak bu tutum pek başarılı olmuş görünmüyor. Pek çok Japon şirketi aylık mali durumlarını tekrar düzenlemek zorunda kaldı ve ay sonundaki satış hedeflerine ulaşmak istiyorlar. Daha kısa çalışılacak olan bir gün, çalışanları daha meşgul hale getirdi.
Programı yöneten Japon politikacı Hiroshige Seko Japan Times’a verdiği demeçte, “Tüketici harcamalarını artırmak ve çalışma tarzı reformu gerçekleştirmek açısından çeşitli görüşleri dinleyeceğiz ve gerekirse kampanyayı gözden geçireceğiz.” demişti.
Bazı şirketler ise çareyi erken çalışmaya başlayanlara kahvaltı sunarak karoshi vakalarını en aza indirmekte aradılar. Bu çabanın onları geç kalmaktan caydıracağını düşündüler.
Japon kültürü uzmanları, bu önlemlerin uzun vadeli bir etki yaratacağından şüpheleniyorlar. Japonya’nın gerçek sorunu toplumsal cinsiyet rollere olan bakışlarında yatıyor olabilir.
Yale Üniversitesi’nden bir siyaset bilimci olan Frances Rosenbluth, çalışma saatlerini düzenlemek için en iyi stratejinin, kadın çalışanların istihdamıyla beraber daha az vergi sistemi olduğunu söylüyor. Bunun kolay olmayacağını da dile getiriyor.
Yazar: Cenk Demirkıran
