Kırmızı kan hücrelerinin yüzeyinde bireyler arasında değişen çok sayıda molekül vardır ve bunlar kan gruplarının temelini oluşturur. Bunlardan en yaygın olarak tanınanlar ABO kan grupları ve Rh antijenleridir (kan grubunuzda A, B veya O’dan sonra gelen “pozitif” veya “negatif” olarak belirtilir).
Bilmeyebileceğiniz şey, 300’den fazla bilinen varyantı olan 34 başka kan grubu sistemi olduğudur. Bunların hepsi kırmızı kan hücrelerimizin yüzeyinde bulunan “antijenler” tarafından sınıflandırılır. Antijenler, bağışıklık sistemimizi saldırmaya teşvik edebilen moleküllerdir (çoğunlukla proteinler, aynı zamanda karbonhidratlar).
İnsanlarda ayrıca enfeksiyonlara ve diğer yabancı cisimlere saldıran proteinler olan antikorlar vardır. Bu nedenle, bir hastanın kendisine başka birinin kanının nakledilmesine ihtiyacı olduğunda, donörün kendilerine sağladığı kandaki antijenlere saldıracak antikorların bulunmamasını sağlanmalıdır.
Bunu, antikorun reaksiyona girdiği kan grubunu belirleyerek ve ardından kan grubu kapsamlı bir şekilde test edilmiş ve belirlenmiş donörlerden gelen kanları eşleştirerek oluşturulur. Bir hastada bir kan hücresi antijenine karşı bir antikor tanımlandığında ilave kan tiplemesi gerçekleştirilir.
Landsteiner’in Nobel Ödüllü çalışmasından yüz yıldan fazla bir süre sonra, bilim adamlarının bu kan antijenlerinin hangi işleve hizmet ettiği hakkında hâlâ hiçbir fikri yok. Açıktır ki, en yaygın kan grubu olan O tipi insanlar onlar olmadan gayet iyi idare eder. Bilim adamlarının geçen yüzyılda buldukları, kan grupları ve hastalıklar arasındaki bazı ilginç ilişkilerdir. Bazı bulaşıcı hastalıklarda bakteriler belirli kan antijenlerine çok benzeyebilir ve bu da antikorların yabancı istilacılar ile vücudun kendi kanı arasındaki farkı tespit etmesini zorlaştırır. Örneğin, A tipi insanlar çiçek hastalığına karşı daha duyarlı görünürken, B tipi insanlar bazı E. coli enfeksiyonlarından daha fazla etkilenmiş görünmektedir.
Son yüz yılda bilim adamları, ABO kan grubunun 20’den fazla insan kan grubundan sadece biri olduğunu keşfettiler. Rh faktörü, A-pozitif veya B-negatif gibi kan türlerinde “pozitif” veya “negatif” i ifade eden, iyi bilinen başka bir kan grubudur. (Rh, kan grubu üzerinde yapılan ilk çalışmalarda kullanılan Rhesus makaklarına atıfta bulunur.) Rh-pozitif olan kişilerin kırmızı kan hücrelerinde Rh antijenleri vardır; Rh negatif insanlar Rh antijenlerine saldıracak antikorlar üretmez. Rh kan grubu, Rh negatif bir kadın Rh pozitif bir bebek doğurursa ve antikorları çocuğuna saldırırsa, yenidoğanlarda gelişebilen bazen ölümcül kan hastalığı olan eritroblastoz fetalisinde rol oynar.
Çoğu insan, MN, Diego, Kidd ve Kell gibi çok sayıda diğer kan grubunu hiç duymamıştır. Muhtemelen daha az veya daha az sıklıkta bağışıklık reaksiyonlarını tetikledikleri içindir. Ve MN kan grubu gibi bazı durumlarda, insanlar antijenlere karşı antikor üretmez. Tıbbi önemi olan “küçük” bir kan grubu, Duffy kan grubudur. Sıtmaya neden olan parazitlerden biri olan Plasmodium vivax, vücudun kırmızı kan hücrelerini istila ettiğinde Duffy antijenine tutunur. Bu nedenle, Duffy antijenlerinden yoksun kişiler bu sıtma türüne karşı bağışık olma eğilimindedir.
Araştırmacılar, kan grupları ve hastalıklar arasındaki bu ilginç ilişkileri bulmuş olsalar da, bu tür kan antijenlerinin ilk etapta nasıl ve neden evrimleştiğini hala gerçekten anlamıyorlar. Bu kan molekülleri, insan biyolojisi hakkında hâlâ öğrenecek çok şeyimiz olduğunu hatırlatıyor.
