Kehribar nedir?
Kehribar, doğanın mücevherlerinden biridir. Bir ağaç yaralandığında yarayı kapatan ve sertleşen bir reçine oluşturabilir. Tortu katmanları arasında yolunu bulan dayanıklı reçine fosilleşir ve milyonlarca yıl sonra sert kehribar rengine döner. Tam olarak doğru koşullara sahip olmak gerekir! Kehribar ilginçtir çünkü milyonlarca yıl öncesinden yaratıklar ve bitkiler içerebilir. Kuyumculukta da birkaç bin yıldır kullanılmaktadır.
Kehribar nereden geliyor?
Kehribarın ağaç özünden geldiğini düşünmüş olabilirsiniz. Aslında reçineden üretilmiştir. Aradaki fark, bitki özünün besinleri ağacın etrafına taşırken reçinenin yarı katı olması ve bitkinin bağışıklık sistemi için bir savunma tepkisi görevi görmesidir. Ağacın bir yarası olduğunda (kırık bir dal gibi) veya böcekler veya mantarlar tarafından saldırıya uğradığında, yarayı tıkayan ve daha fazla hasarı önleyen kalın reçineyi dışarı çıkarır. Yarayı kapatır ve sterilize eder.
Reçine salgılandığında kehribar rengine dönüşeceği kesin değildir. Çoğu zaman yıpranır. Öncelikle reçinenin kimyasal olarak kararlı olması ve zamanla bozulmaması gerekir. Güneşe, yağmura, aşırı sıcaklıklara ve bakteri ve mantar gibi mikroorganizmalara karşı dayanıklı olmalıdır. Fosilleşebilen bitkiler tarafından üretilen iki tür reçine vardır. Terpenoidler, açık tohumlular (iğne yapraklılar) ve kapalı tohumlu bitkiler tarafından üretilir. İzopren (C5H8) birimlerinden yapılan halka yapılarından oluşurlar. Fenolik reçineler yalnızca Angiospermler tarafından üretilir. Medullosans adı verilen soyu tükenmiş bir ağaç türü, başka bir benzersiz reçine türü üretiyordu.
Bir sonraki faktör ise reçinenin fosilleşebilmesi için doğru koşullarda olması gerektiğidir. Genç kehribar deniz suyunda taşınabilir (yüzer) ve daha sonra fosilleşmek için tortu altına gömülebilir. Baltıklarda buzullar birçok ağacı devirdi ve onları fosilleşmesine izin vererek gömdü. Islak kil ve kum çökeltileri reçineyi iyi korur çünkü fazla oksijen içermezler ve çökeltiler sonunda kayalara dönüşür. Yoğun basınç ve sıcaklıklar, reçinenin katı turuncu bir cevher olmasına neden olur. Önce moleküler polimerizasyon kopal (genç kehribar) oluşturur ve ardından ısı ve basınç terpenleri dışarı çıkarır ve kehribar dönüşümü tamamlar.
Bulunan kehribarların çoğu yaklaşık 30-90 milyon yıllıktır, ancak reçineyi kehribara dönüştürme işleminin gerçekte ne kadar sürdüğü kesin değildir. Keşfedilen en eski kehribar, 320 milyon yıl önce Üst Karbonifer’dendir. Kehribarın çoğu, çam ağaçlarından veya diğer iğne yapraklılardan gelir, ancak gelebilecekleri çeşitli ağaçlar vardır. Bununla birlikte, çoğu kehribar soyu tükenmiş türdendir çünkü reçine çok uzun zaman önce sızmıştır.
Mükemmel korunmuş kehribar ilginç olabilir çünkü bitki parçalarını, böcekleri ve diğer canlıları içerebilir. Reçine yapışkan ve sıvıdır, tatlılığından dolayı böcekleri çeker. Reçine sertleştikçe ve korunurken yakalanırlar. İçinde bir organizma bulunan en eski kehribar, akarlara sahiptir ve 230 milyon yıl önce kuzeydoğu İtalya’dandır. Bitki parçaları kehribarın kaynağını belirlemeye yardımcı olabilir ve böcekler ve diğer canlılar genellikle mükemmel bir şekilde korunarak onlar hakkında bilgi verir. Kehribar süreci, düzenli fosilleşme yoluyla korunamayacak parçaları korur. Kalıntılı kehribar da oldukça güzel göründüğü için takı için aranır.
Kehribar, taş devrinden (13.000 yıl) beri dekorasyon ve takılarda kullanılmaktadır. Satılan kehribar taklit olabilir, en yaygın olanı tam olarak kehribar, vitray veya plastiğe dönüştürülmemiş genç reçinelerdir. Sizinki gerçek olup olmadığını anlamanın bir yolu, tuzlu suda yüzmesi gerekmesidir.
Kehribar farklı renkte olabilir ve birkaç farklı şekilde görünebilir. Açık bal rengi tipiktir ancak kehribar beyazımsı bir renkten neredeyse siyaha ve hatta mavi veya kırmızıya kadar değişebilir. Ağacın türüne bağlıdır. Daha berrak kehribar kabuğa atılan reçineden, daha bulanık kehribar ağaçların içinden gelir.
Kehribar dünyanın her yerinde bulunabilir. Açık veya yeraltında gömülü olabilir. Dünyadaki çıkarılabilir kehribarın çoğu Kaliningrad Oblastında bulunur. Amber, 12. yüzyıldan beri buradan alınmıştır. Bazen kehribar deniz tabanından sürüklenir ve sahile vuru veya dalış veya tarama yoluyla toplanır. Dominik olarak adlandırılan bir tür kehribar mavi bir renktir ve çok nadir olduğu için çok değerlidir. Tüneller çökebileceği için tehlikeli olan çan çukurundan çıkarılmaktadır.
Kehribar, oluşması milyonlarca yıl süren güzel bir taştır.
