Ortaya çıkışıyla ilgili kesin bir tarih bilinmemekle beraber mitoloji, M.Ö. insanoğlunun ilk olarak yerleşik hayata geçmesiyle başladığı söylenebilir. Mitolojiler farklı coğrafyalara yayılmasının yanı sıra birbirleriyle de çok büyük olmayacak derece de farklılıklar taşırlar.
Mitoloji nedir?
Bayat, mitolojiyi şu şekilde tanımlar; “Mitoloji, ilkel veya arkaik ilmî düşüncelerin ilk denemelerini, sözlü kültür dahilinde bile olsa kuşaktan kuşağa aktarmaya çalıştığından ilk bilimdir, kozmik bilgilerin sembolleşmiş kaynağıdır, denilebilir” (Bayat, 2010: 12).
Mitoloji nasıl ortaya çıkmıştır?
Mitler toplumsal belleğin merkezi belirleyenleridir. Bu noktada toplumsal bellek toplumun kendisini tanıdığı aynadır. Mitler özellik bakımından ilk örneklerin toplum içerisinde karşımıza çıkan hallerini ortaya koyar.
Eliade, eylemlerin bir arketipi taklit ya da tekrar ettiği sürece hakiki olacağını belirtir. Örnek bir paradigmaya sahip olmayan her şey hakikatten uzaktır. Bu nedenle insan arketipik ve örnek olma temayülündedir (Eliade, 1994:47).
Mitolojinin gerçeklikle ilişkisi
Mitler istem dışı toplumsal deneyimlere yansır. Bastırılmaya çalışıldığı düşünülse bile toplumların düşleri halindedir. Şöyle ki mitler bir hikaye, efsane , kurgu gibi görünsede bir noktada gerçeklik de taşımaktadır; “mit… yaşayan bir gerçekliktir” (Malinowski, 2000: 98). Bu bağlamda, günümüzün gerçekliği de mitlerin izlerini taşımaktadır.
Mitler her ne kadar gerçekliğe atıfta bulunsalarda taşıdığı sanatsal unsurlardan dolayı kurgusal bir yapılanımı söz konusudur. Bu anlamda, kurgu ve gerçek arasındaki sınır geçirgendir, tam olarak belirlenemez.
Kurgu bir olayın, gerçekleşme ihtimali olduğu gibi tüm gerçeklerin ise kurgulaşma ihtimali vardır. Mitler için ise artık söylemsel içinde yaşayan tarih öncesi gerçeğin izlerinden söz edilebilir. “Efsane yalnızca gerçekten olan hakikatlerden, tam olarak tezahür edenden söz etmektedir” (Eliade, 1991: 75).
Yunan mitolojisi tanrıları
Zeus, yetişkin bir yaşa geldiği zaman babasının karnında olan kardeşlerini kurtarmak için harekete geçerek onları Kronos’un karnından çıkarır. Bundan sonra hakimiyet mücadelesi başlar. Bunu sağlamak için de üç büyük savaş gerçekleşir.
Kronos ve Zeus arasındaki savaşta ilk gerçekleşen Titanlar ve Tanrılar arasında gerçekleşen bloklaşmadır. Tarafsız kalmayı seçen Titanlar olduğu gibi Zeus‟un yanında yer alan Titanlar da olacaktır. Savaşın sonucunu belirleyecek kurnaz hamleyi ise Zeus‟un yanında savaşta yer alan Prometheus gerçekleştirecektir (Agizza, 2006: 25).
Zeus’un gerçekleşen evliliklerinden doğan çocukları arasında bazı önemli tanrıların isimleri ise şu şekildedir; Athena (Zeus’un bacağından doğmuştur), Musalar (Sanat Perileri), Apollon, Artemis, Hephaistos, Ares, Hebe, Angelos, Eileithyia, Hermes’dir. Zeus’un kardeşleri ve Zeus kadar önemli olan iki tanrı vardır. Bunlar; Poseidon ve Hades’tir.
Yaratılışın son aşaması ve teolojinin asıl unsurlarından birini oluşturan insanın yaratılışı ise Yunan mitolojisi içerisinde farklı anlatılara sahip bir konu olarak karşımıza çıkmaktadır.
Dünya mitolojisi içerisinde ki genel anlayışa uygun olarak insanın topraktan yaratıldığı Yunan mitolojisi içinde geçerlidir; fakat insanın yaratılış amacı kesin değildir ve yaratılış dönemi hakkında farklı söylenceler mevcuttur.
İnsanın kökeni konusu hakkında tam bir netlik olmamasına rağmen bütün Yunanistan’da kabul edilen bir düşünce olan Beş İnsan Irkı’nın varlığı konusunda bilgiler daha açık bir şekilde tarih, mitoloji ve edebiyatta işlenmiştir. Bu beş ırk ise sırasıyla; Altın Irk, Gümüş Irk, Tunç Irk, Kahramanlık Çağı ve Demir Irk olarak adlandırılmaktadır (Agizza, 2006: 156).
Yazar: Ezgi Çelik
Kaynaklar:
Agizza, Roza. (2006). Antik Yunan’da Mitoloji. (Çev: Z.Zühre İlkgelen), İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
Bayat, Fuzuli. (2007). Mitolojiye Giriş. İstanbul: Ötüken Yayıncılık.
Eliade, Mircea. (1991). Kutsal ve Kutsal –Dışı. Ankara: Gece Yayınevi.
Eliade, Mircea. (1994). Ebedi Dönüş Mitosu. Çevirmen: Ümit Altuğ, Ankara: İmge
Malinowski, Bronislaw. (2000). Büyü, Bilim ve Din. Çevirmen: Saadet Özkal, İstanbul: Kabalcı Yayınları.
