Avrupa’da hapishanenin tarihi 18. yüzyılın sonlarında başlar. Osmanlı’da da tanzimatla beraber başlar.
Osmanlı’da kadınlar nerelerde hapsediliyorlardı?
Genellikle kadınlar için olan hapishaneler; kaza yönetimi tarafından seçilen güvenilir kadınların evleri, maaş karşılığında hapishane olarak kullanılmıştır. Bu nisa hapishaneleri bir odadan ibaret olup ihtiyacı karşılayamaması ve gardiyanın olmamasından dolayı kadın mahkumların celp edilememesi gibi sorunlar olmuştur. 50 kuruş maaşla gardiyan istihdam edilmiştir.
Kadınların kürek cezasına mahkum olarak şehir kethüdasının evinde kaldıkları, burada onları korumak ve kollamak için bir görevlinin bulunduğu, mahkumların İstanbul’daki Hapishaneyi Umumiye’ye nakilleri üzerinde durulmuştur.
Kira bedelleri ve gardiyan maaşları genel sorunlar olsa da devletin birçok kazasında nisa hapishanesinin bulunmamasından dolayı kadın mahkumların hapsedilmesi için her yerde hane kiralama ve gardiyan tayinine lüzum görülmüştür. Kadın mahkumların sayısının oldukça az olmasına rağmen bu tür bir sistem kira bedelleri ve gardiyan maaşları dolayısıyla devlete ciddi bir yük getiriyordu. Bu soruna çözüm olarak nisa hapishanelerinin sayıca arttırılması lüzumlu görülmüştür.
Sağlık ve hijyen sorunu:
Hapishanelerdeki diğer bir sorun sağlık ve hijyenin sağlanması olmuştur. Erkek hapishanelerinde mahkum sayısının fazla olması, hapishanelerin sağlık koşullarına uygun olmaması zaman zaman salgın hastalıklara neden olmuştur. İstanbul Umumi Hapishanesinde kolera ve uyuz hastalığı görülmüştür.
Kadın mahkumlara iş verilirdi:
Nisa hapishanelerinde yapılan incelemelerden sonra, kadın mahkumların boş oturduklarını bu mahkumların atıl durumdan kurtarılması için, kadınların elbise ve çamaşır tamiratı, çorap örme, ip bükme gibi işlerde görevlendirilmelerinin uygun olacağı düşünülmüştür.
Mahkumların rejinin ve fabrikaların siparişlerini hapishane dahilinde yapmalarını sağlayıp, jandarmanın, polisin vs. çamaşırlarını yıkamak suretiyle gelir sağlanacağı belirtilmiştir. Teftiş sırasında kadın mahkumlara konu hakkında bilgi verilmiş ve onlarda bu işleri yapabileceklerini söylemişlerdir. Bu şekilde elde edilen kazançların hapishanelerin tamiratlarında ve yeni inşaatlarda kullanılabileceği ifade edilmiştir.
Yazar: Cenk Demirkıran
KAYNAKÇA
BOA. DH. MB. HPS. Dosya No: 18, Gömlek No:30, Tarih: 03.Ra.1331
BOA. DH. MB. HPS. M., Dosya No: 3, Gömlek No: 12,Tarih: 17.S.1330, BOA. DH. MB.
BOA. DH. MB. HPS., Dosya No: 161, Gömlek No: 46, Tarih: 12.Ca.1337.
Emine Gürsoy- Naskali, Hilal Oytun Altun, (2006). Zindanlar ve Mahkumlar, İstanbul: Babil Yayınları.
Tekin, Saadet, (2006). “20. Yüzyıl Başlarında Aydın Vilayeti ve Mülhakatındaki Hapishanelerin Genel Durumu” Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2006/2 Güz sayısı, cilt:4, sayı:2, Manisa, s. 65–77.
