Platon felsefesi Antik Çağ’ın ilk ve en büyük sistemi olarak kabul edilir. Bu sistem sorunların özgünlüğü ve insan için her zaman vazgeçilmezliği açısından, gerekse de yanıtlarının tutarlılığıdan felsefe tarihinin en büyük sistemlerinden biri olmuştur.
Platon’un ardından tüm felsefeler doğrudan ya da dolaylı bir şekilde Platon felsefesiyle ilişki içinde olmuştur. Platon günümüze ulaşan ve ona ait olduğu bilinen eserleri: Apologia (Sokrates’in Savunması), 13 mektup ile 34 diyalog ve bir de düz yazılmış olan Yasalar” olarak adlandırılmıştır. Bunlar Platon’un felsefedeki gelişim evrelerine göre dizilişi şu şekildedir.
Gençlik dönemi yazıları (eserleri): Apologia (Sokrates’in Savunması),İon, Lysis,Kriton, Lakhes, Kharmides, Euthyphson, Politeia I. Georgias, Protagoras, Thenon, Euthydemos, Büyük Hippias, Küçük Hippias, Thenexeons.
Olgunluk dönemi yazıları (eserleri): Symposion (Şölen), Phaidon, Politeia II
Yaşlılık Dönemi yazıları (eserleri): Parmenides, Timaios, Politikos, Kritias, Sophistes, Theatetos, Philebos, Nomoi (Yasalar).
Platon’un eserlerinin özetleri
Devlet
Günümüze kadar yazılmış politika kitaplarının en büyükleri arasında yer alır. Platon bu diyalogunda insanın içinde bulunan yüksek yetenekleri hangi türden bir topluluk içinde geliştirebileceği sorununu ele almıştır.
Devlet; o zamanın Yunan toplumunu eleştirir, temelde kusursuz bir devletin nasıl olacağını detaylı bir şekilde anlatır. Bu özelliğiyle devlet isimli eser kendisinden sonraki tüm ütopyalara örnek olarak alınmıştır. 10 kitaptan oluşan Devlet, başlıca üç bölüme ayrılmış olup, birinci bölümde kusursuz bir yönetim biçimi gözler önüne serer.
Bu yönetimin kurucuları veya yöneticileri filozoflar arasından seçilir. Altıncı ve yedinci kitapların oluşturduğu ikinci bölüm “kimlerin filozof olduğunu” tanımlamaya çalışmaktadır.
Son üç kitabı kapsayan üçüncü bölümde ise gelmiş geçmiş tüm yönetim şekilleri, olumlu ve olumsuz yönleriyle teker teker açıklanmıştır. Platon’a göre devleti kurduran doğal dürtü, insanların kendi kendilerine yetmemeleri ve de gereksinmelerini gidermek için başkalarından yardım beklemeleri şeklinde açıklamıştır. Bu sebeple, devlete düşen görev, insanların toplumsal yaşamlarını onlara mutluluk sağlayacak biçimde düzenlemek olmuştur.
Bu devlette yasaların oluşturulması, toplum yaşamının düzenlenmesi işi filozoflar tarafından yapılmaktadır. Devletin son amacı, yurttaşları erdemli kılmak, onlara erdemli ve iyi bir yaşam olanağı sunmaktır.
Birey devlete yakınlaşmalı, devlette kendini eritmelidir. Özel ve genel yaşam birbirleriyle bağdaşık olması nedeniyle birini diğerinden ayrılamaz. Eğer genel yaşam kötü ve yozlaşmış ise özel yaşam gelişip ereğine varamaz. Platon, Devlet diyalogundan bireyin adaletsiz ve yozlaşmış bir devlette karşılaşacağı tehlikeleri tüm ayrıntıları ile ele alır.
Menon
Bu eserde erdemin öğretilip öğretilmeyeceği konusu inceler. Bu fikre göre öğrenme, anımsamalardır; öğrenme ruhumuzun dünya yaratılmadan önce edindiği tüm bilgilere, insan yeniden kendi içinde ulaşmasıdır. Bu nedenle erdem, belki de açık-seçik bir bilgiden daha çok, böyle bir anımsamadan doğan bir çeşit “içgüdü”ye dayanır.
Phaidon
Platon’un olgunluk dönemi diyaloglarından biri olan Phaidon. Sokrates’in öğrencileri arasında geçirdiği son anları ele alır. Elisli Phaidon’un ağzından anlatılan öyküde çeşitli konular tartışılmak ile birlikte asıl tartışma, ruhun ölümsüzlüğü üzerindedir.
Sokrates, bu tartışmada, ölümün iyi bir şey olduğunu ifade eder, çünkü ruhun ölümde kendini bulduğunu tanılar ve gerçek filozofun tek işi ölüme doğru ilerlemektir.
Ruhun ölümsüzlüğünün dinsel geleneklerle kanıtlandığını, canlının ölüden doğduğunu; ruhun Tanrısal varlığa benzediğini anlatır.
Platon bu eserinde fikir öğretisini biçimlendirirken ölümü, ruhun beden hapishanesinden sıyrılmaya çalıştığı bir kurtuluş yolu olarak ifade eder. İdealann anımsanmasında bir önceki yaşamın kesinliğini, ruhun idea ile olan yakınlığında da gelecekteki yaşamın umudunu bulur.
Phaidros
Platon’un olgunluk dönemi diyaloglarından biri Phaidos’tur. Sokrates ve Phaidros olmak üzere iki kişinin anlatıldığı eser, Şölen (Symynosion) diyalogunun devamı şeklinde olup, konusu güzellik ve aşk üzerinedir.
Sokrates, kendisinin aşk konusundaki düşüncelerinin ne olduğunu anlatır. Platon’un en güzel diyaloglarından biri olan Phaidros’ta yazarın aşk felsefesi öğretisi Şölen’de ortaya konan yaklaşır.
Sokrates’in Savunması
Platon’un gençlik dönemi eseri olan Sokrates’in Savunması. Sokrates’in ölümünden yıllar sonra yazılan bu eser Sokrates, Atina hakimleri karşısında, gençliği yoldan çıkarmak, yabancı tanrıları kabul ettirmeye çalışmak suçlamalarına karşı gerçeği ortaya koyarken, felsefi araştırmalarını ve bilgelik ününün oluşturduğu kin ve güvensizliğe karşı kendini savunmuştur.
Savunma açık seçik üç bölüme ayrılmuş olup, en önemli olan birinci kısımda Sokrates, kendisini suçlayanların savlarını tartışır, ikinci bölümde cezası saptanır, üçüncü bölümde kendisini ölümle yargılayan hakimlere haksız olduklarını gösterir, kendisini ölümden ve öteki dünyadan alıkoyanlar ile görüşüp konuşur.
