Büyük Hippias
Felsefe tarihinin bilinen ilk “güzel nedir? Güzelin özü nedir? Güzelin neliği nedir?” soruları Platon’un bu diyaloğunda karşımıza çıkmaktadır. İlk kez “güzel nedir?” sorusunu felsefi bir problem olarak ele aldığı için Platon “estetiğin babası” denmiştir. Diyalog boyunca Hippias ile türlü güzel tanımlar ortaya koyar. İlki “güzel şeylerin tamamı güzellikten dolayı güzeldir” çıkarımıdır. Güzelliği; bilgelik, doğruluk gibi gerçek şeyler ile kıyaslanarak ortaya konan çıkarımıdır.
Sokrates ve Hippias diyalog boyunca nesnelerden, altın çömleklerden, bedenlerden, duyularımızdan aldığımız hazlardan, Tanrılardan ve daha birçok şeyden yola çıkarak güzelin ne olduğu ya da ne olmadığı tartışılır. Eserin sonunda, güzelin; zor, güç, güç olan olduğu konusunda konsensüs sağlanır. Fakat düalizm meydana getiren bir sonuçtur. Bir yanda mutlak güzellik, güzel metafiziği diğer yanda ise göreli olanlar, tek tek şeylerden oluşan güzellik felsefesi vardır.
İon
Platon bu diyaloğu şiir ve şair eleştirisi olarak bilinir ve en kısa eseri olma özelliği taşır. Filozofun karşısında Efes’ten gelen ve rhapsod1 olan İon ile şiirin ve şairin neliği hakkında konuşurlar. Platon diyalogunda şiiri yüceltir fakat şairi düşünürden aşağı görür. Bunun nedeni ise şairin vecd halinde bir poiesis (yaratma) olarak sanat yaptığını, aklını kullanmadan tanrının sözlerini ancak ilettiğini belirtir. Bu sebeple şairi yazdığını bilmeyen kişi konumuna koyar.
Sokrates’in Savunması
Platon’un bu diyalogdaki görüşleri İon’dakine benzer. Şairin tanrısal gerçekliğe yaklaştığını kabul eder fakat bilimsel düşünceye üstünlük tanır. Yaşam için yararsız kişi olduğunu sonucuna varmıştır.
Şölen
Bu diyalogda sanat, eros üzerinden irdelenmektedir. Ölümsüzlüğü arzulayan insan için buna ulaşmak için iki yol vardır; ilk yol beden aracılığıyla üreme, neslin devamı olan dünyaya bir şeyler getirmektir ve ikinci olarak ruh üzerinden bilgi ile erdeme ulaşmaktır.
Ruh ile dünyadaki güzellerle yetinmeyip, kendinde güzele ulaşmak amaçtır. Ruhu kendinde güzele ulaştıran ise erostur. Sanatçı; güzeli arayan, yaratma isteğini güzelde ürün vererek doyuran kişidir. Platon ruhuna erosun girdiği kişilere sanatçı demektedir.
Devlet
Platon’un ideal devlet düşüncesini yansıttığı bu diyalogunda sanatı toplumsal açıdan ele alır. Faydalı olmayan tragedyayı ve şiirlerin tanrılara hakaret içerenlerini yasaklar. Müziklerin sadece yararlı olanlarını kullanır, gençleri kötü ve karamsar düşünceye yönlendiren şairlerin toplumdan uzaklaştırılmasını yeğler. Sanatı haklın ahlakı için kullanılacak bir araç olarak kurgulamaktadır.
Timaios
Platon’un olgunluk dönemi eseri olan Timaios diyalogu, tüm görüşlerini toplamış olduğu ders notlarından ele alınmıştır. Konu bakımından fazlaca zengin olan diyalogda; başlangıç noktası olarak ideal devletten, Atlantik mitosundan, tek yaratılmış evrenden, tanrıdan, ruh ve bedenden, gökcisimlerinden, ana maddelerden, sayılardan ve bunların düzenini sağlayan orandan bahseder. Her şeyin oranla düzen kazandığı kabul edilen diyalogda güzel ve güzellik de oran olarak belirlenmiştir.
Yazar: Melike Alpaslan
