Istakoz pişirmenin geleneksel yöntemi (canlı olarak kaynatmak) ıstakozların acı çekip çekmediği sorusunu gündeme getirir.
Pişirme ve saklama tekniği (canlı ıstakozu buzlar içerisinde saklamak) insanların daha lezzetli yemek yemeleri için böyle tercih ediliyor.
Bir başka neden ise ıstakozlar öldükten sonra çok çabuk çürüyorlar. Ölü bir ıstakoz yemek gıda kaynaklı hastalık riskini artıracağı için canlı pişirmeyi tercih ediyorlar. Istakozlar acıyı hissedebiliyorlarsa, bu pişirme yöntemi hem şefler hem de sipariş verenler için etik soruları beraberinde getirir.
Bilim insanları acıyı nasıl ölçüyor?
1980’lere kadar bilim adamları ve veteriner hekimler, hayvanların acı çekmediği inancına dayalı bir eğitim sisteminden geçtiler. Çünkü acı çekmek ancak akıl sahibi insanlar tarafından algılanabilirdi.
Günümüz anlayışında ise bilim adamları insanları hayvanların bir türü olarak görüyorlar. Bununla birlikte birçok türün de (omurgalıların ve omurgasızların) öğrenebildiğini ve belirli bir düzeyde öz farkındalığa sahip olduklarını kabul ediyorlar.
Acıyı hissetmek, olası tehlikelerden kaçınmak için geliştirilmiş bir evrimsel avantaj olarak görülür. Evrimsel kodlarımız göz önünde bulundurulduğunda, diğer hayvan türleri de tıpkı bizler gibi hayatta kalmak üzere acıyı hissediyor olmalılar.
Birini tokatladığınızda o kişinin tepkisine göre hissettiği acıyı rahatça gözlemleyebilirsiniz. Bizler gibi duygularını mimikleriyle ve sesleriyle ifade edemeyen diğer türler için ise aynı durum söz konusu değildir.
Bilim adamları, hayvanların acıya olan tepkilerini gözlemlemek üzere bazı kriterler geliştirdiler:
- Negatif bir uyarıcıya karşı fizyolojik bir tepki göstermek.
- Sinir sistemine ve duyu reseptörlerine sahip olmak.
- Opioid reseptörlerine sahip olmak ve anestezik veya analjezik verildiğinde uyaranlara daha az yanıt vermek.
- Tehlikeli durumdan kaçınmayı öğrenebiliyor olmak.
- Yaralanan bölgeleri koruma iç güdüsü sergiliyor olmak..
- Öz farkındalığa veya düşünme yeteneğine sahip olmak.
Istakozlar acı çekiyorlar mı?
Bilim adamları, ıstakozların acı çekip çekmediği konusunda hemfikir değiller. Istakozlar, insanlar gibi çevresel sinir sistemine sahiptir. Ancak kompleks bir beyin yapısına ve sinir sistemine sahip değiller. Bu farklılık nedeniyle, bazı araştırmacılar ıstakozların omurgalılara göre ağrı hissetmeyecek kadar farklı olduklarını ve olumsuz uyaranlara tepkilerinin yalnızca bir refleks olduğunu savunuyorlar.
Bununla birlikte, ıstakozlar, yengeçler ve karides gibi diğer on bacaklılar, bir acı tepkisi için tüm kriterleri karşılarlar. Istakozlar yaralarını korurlar, tehlikeli durumlardan kaçınmayı öğrenirler, nosiseptörlere (kimyasal, termal ve fiziksel yaralanma reseptörleri) sahiptirler, opioid reseptörlerine sahiptirler, anestetiklere cevap verirler ve belli bir bilinç düzeyine sahip olduklarına inanılır. Bu nedenlerden dolayı çoğu bilim insanı, bir ıstakozu yaralamanın (örneğin buzla birlikte saklamak veya canlı olarak kaynatmak) fiziksel acıya neden olduğuna inanır.
On bacaklıların ağrı hissedebileceğine dair artan kanıtlar nedeniyle, ıstakozları canlı olarak kaynatmak veya buz üzerinde tutmak artık yasa dışı hale geliyor. Şu anda, ıstakozları canlı canlı kaynatmak İsviçre, Yeni Zelanda ve İtalya’nın Reggio Emilia şehrinde yasa dışıdır.
Şefler ıstakozların canlı kaynatılırken stres göstermeleri halinde yemeğin lezzetini olumsuz etkilediğini düşünüyorlar. Bu nedenle yasak olmayan bölgelerde bile şefler, hem kendilerinin hem müşterilerin vicdanını da yatıştırmak adına daha insani yöntemleri tercih ediyorlar.
Istakozların acı çekip çekmediğini kesin olarak bilmiyor olmamıza rağmen, çoğu araştırma acı çekiyor olma ihtimalleri üzerinde birleşiyor. Öyleyse, bir ıstakoz yemenin tadını çıkarmak istiyorsanız, nasıl devam etmelisiniz?
DAHA FAZLA OKU: Bir Gün Boyunca Yemek Yemezseniz Ne Olur?
Istakozları canlı pişirmenin yolları nelerdir?
- Istakozun üzerine kaynar su boşaltmak veya ıstakozu kaynar suyun içerisine koymak.
- Canlıyken mikrodalganın içerisine yerleştirmek.
- Canlı haldeyken çeşitli uzuvlarını parçalara ayırmak ve kesmek.
Böyle bir pişirme metodu bütün etik durumları dışlar niteliktedir. Istakozu kesmeye kafasından başlamak da iyi bir seçenek gibi görünmemektedir.
Istakoz pişirmenin en insancıl yolu nedir?
Istakoz pişirmenin en insancıl aracı CrustaStun’dır. Bu cihaz ıstakozu elektrikle keserek yarım saniyeden daha kısa bir sürede bilinçsiz hale getirir veya 5-10 saniye içinde öldürür, ardından kesilebilir veya kaynatılabilir. (Bunun tersine, ıstakozun kaynar suya daldırılarak öldürülmesi yaklaşık 2 dakika sürer.)
Ne yazık ki, CrustaStun çoğu restoran ve insan için çok pahalı. Bazı restoranlar ıstakozu plastik bir torbaya koyar ve birkaç saat buzlukta bekletir. Bu sırada ıstakozlar bilincini kaybeder ve ölür. Bu çözüm ideal olmasa da, pişirmeden ve yemeden önce bir ıstakozu (veya yengeç ve karidesi) öldürmek için muhtemelen en insancıl seçenektir.
Yazar: T. Cenk Demirkıran
