Solunum yollarınızın daraldığı, şiştiği ve fazla mukus (sümük) üretebileceği bir durumdur. Bu olay nefes almayı zorlaştırır ve öksürüğü, nefes verirken ıslık sesini (hırıltı) ve nefes darlığını tetikleyebilir.
Bazı insanlar için astım küçük bir rahatsızlıktır. Bazıları için ise, günlük aktiviteleri engelleyen ve yaşamı tehdit eden bir astım krizine yol açan büyük bir sorun haline bürünür.
Astım tedavi edilemez, fakat semptomları kontrol edilebilir. Astım zamanla değiştiğinden, belirtilerinizi ve semptomlarınızı takip etmek ve tedavinizi gerektiği gibi zamanında ayarlamak için doktorunuzla birlikte çalışmanız önemlidir.
Semptomlar
Astım semptomları kişiden kişiye farklılık gösterebilir. Seyrek astım ataklarınız olabilir, semptomlarınız yalnızca belirli zamanlarda ya da her zaman semptomlarınız olabilir. Astım belirti ve semptomları şunları içerir:
- Nefes darlığı
- Nefes darlığı, öksürük veya hırıltıdan kaynaklanan uyku sorunları
- Göğüste sıkışma veya ağrı
- Soğuk algınlığı veya grip gibi bir solunum virüsü tarafından kötüleştirilen öksürük veya hırıltı atakları
Akciğerlerinizin ne kadar iyi çalıştığını kontrol etmek amacıyla kullanılan bir cihazla ölçüldüğü gibi artan nefes almada zorluk yaşanır.
Astım belirtileri ve semptomları belirli durumlarda alevlenir
- Hava soğuk ve kuru olduğunda daha kötü olabilen egzersize bağlı astım
- Kimyasal dumanlar, gazlar veya toz gibi işyerinde tahriş edici maddeler tarafından tetiklenen mesleki astım
- Alerjiye bağlı astım, polen, küf sporları, veya evcil hayvanların döktüğü kurumuş tükürük parçaları gibi havadaki maddeler tarafından tetiklenir (evcil hayvan tüyü)
Şiddetli astım atakları yaşamı tehdit edebilir. Belirtileriniz ve semptomlarınız kötüleştiğinde ve acil tedaviye ihtiyacınız olduğunda ne yapmanız gerektiğini belirlemek için doktorunuzla birlikte çalışın.
Astım Belirtileri
Astımınız olduğunu düşünüyorsanız. Birkaç günden uzun süren sık öksürük, hırıltılı solunum, diğer astım belirtileri veya semptomları varsa, doktorunuza görünün. Astımı erken tedavi etmek, uzun vadeli akciğer hasarını önleyebilir ve durumun zamanla daha da kötüye gitmesini engelleyebilir.
Astımınız olduğunu biliyorsanız, bunu kontrol altında tutmak için doktorunuzla birlikte çalışın. İyi uzun vadeli kontrol, günden güne daha iyi hissetmenize yardımcı olur ve hayatı tehdit eden astım krizini önleyebilir.
Astım belirtileriniz kötüleşirse. İlacınız semptomlarınızı hafifletmiyorsa veya hızlı rahatlama inhalerinizi daha sık kullanmanız gerekiyorsa hemen doktorunuza başvurun. Doktorunuza danışmadan reçetelendiğinden daha fazla ilaç almayın. Astım ilacının gereğinden fazla kullanılması yan etkilere neden olabilir ve astımınızı daha da kötüleştirebilir.
Astım Tetikleyicileri
Alerjileri (alerjenler) tetikleyen çeşitli tahriş edici maddelere maruz kalmak astım belirtilerini ve semptomlarını tetikleyebilir. Astım tetikleyicileri kişiden kişiye değişiklik gösterir ve şunları içerebilir:
- Polen, toz akarları, küf sporları
- Fiziksel aktivite
- Duman gibi hava kirleticileri ve tahriş ediciler
- Soğuk hava
- Antiinflamatuar ilaçlar dahil olmak üzere bazı ilaçlar
- Güçlü duygular ve stres.
- Karides, kuru meyve, bira ve şarap dahil olmak üzere bazı yiyecek ve içecek türlerine eklenen sülfitler ve koruyucular
- Mide asitlerinin boğazınıza geri döndüğü bir durum olan (GERD) bir dizi faktör olduğu düşünülmektedir.
Önleme
Astımı önlemenin bir yolu malesef ki yok, siz ve doktorunuz durumunuzla yaşamak ve astım ataklarını önlemek için adım adım bir plan oluşturabilirsiniz. Astım eylem planınızı takip edin. Doktorunuz ve sağlık ekibinizle birlikte, ilaç almak ve astım krizini yönetmek için ayrıntılı bir plan yapın, ve planınıza uyduğunuzdan emin olun.
Astım, düzenli izleme ve tedavi gerektiren bir durumdur. Tedavinizin kontrolünü ele almak, hayatınızın kontrolünün daha fazla elinizde olduğunu hissetmenizi sağlayabilir.
Grip ve zatürre için aşı olun. Aşılar konusunda güncel kalmak, grip ve zatürrenin astım alevlenmelerini tetiklemesini önleyebilir.
Astım tetikleyicilerini belirleyin ve bunlardan kaçının. Polen ve küften soğuk hava ve hava kirliliğine kadar çeşitli dış ortam alerjenleri ve tahriş edici maddeler astım ataklarını tetikleyebilir.
Astıma neyin nasıl olduğunu ya da neyin kötüleştirdiğini öğrenin ve bu tetikleyicileri önlemek için adımlar atın.
Nefesinizi izleyin. Hafif öksürük, hırıltılı solunum veya nefes darlığı gibi yaklaşan bir atağın uyarı işaretlerini tanımayı öğrenebilirsiniz.
Fakat, herhangi bir belirti veya semptom fark etmeden önce akciğer fonksiyonunuz azalabileceğinden, en yüksek hava akışınızı bir ev tipi tepe akış ölçer ile düzenli olarak ölçün ve not alın. Bir tepe akış ölçer, ne kadar nefes alabileceğinizi ölçer. Doktorunuz size evde tepe akışınızı nasıl izleyeceğinizi gösterir.
Saldırıları erken tespit edin ve tedavi edin. Hızlı hareket ederseniz, ciddi bir atak geçirme olasılığınız azalır. Ayrıca semptomlarınızı kontrol altına almak için fazla ilaca ihtiyacınız olmayacak.
İlacınızı reçeteye, doktorun tavsiyesine göre alın. Astımınız düzeliyor gibi görünse bile, önce doktorunuzla konuşmadan ilaçlarınızı değiştirmeyin. Her doktor ziyaretinde ilaçlarınızı yanınızda getirmek iyi bir fikirdir. Doktorunuz ilaçlarınızı doğru kullandığınızdan ve doğru dozu aldığınızdan emin olur.
Hızlı rahatlatma inhaler kullanımının artmasına dikkat edin. Kendinizi albuterol gibi hızlı rahatlatma inhalerinize güvenirken bulursanız, astımınız kontrol altında değildir. Tedavinizi ayarlamak için doktorunuza başvurun.
Yazar: Yasin Aygün
