Hiç, bir önyargı ya da basmakalıp düşüncenin muhatabı olduğunuzu hissettiniz mi? Etnik kökeniniz, cinsiyetiniz, cinsel yöneliminiz veya marjinalleştirilmiş bir gruba ilişkin düşünceleriniz nedeniyle sizi sorguluyorlarmış ya da eleştiriyorlarmış gibiydi, değil mi? Eğer öyleyse, mikro saldırganlık denen şeyi deneyimlemiş olabilirsiniz.

Mikro Agresyon / Mikro Saldırganlık Nedir?

Mikro saldırganlık; bilinçli veya bilinçsiz olarak yapılan, marjinalleştirilmiş bir grubun üyesine yönelik, zarar verici ve aşağılayıcı bir etkiye sahip, sözlü veya sözsüz bir davranıştır.

Direkt önyargı veya hoşgörüsüzlük kadar zararlı olmasa da, mikro saldırganlığa maruz kalan üzerinde etkisi vardır. Bilinçli veya bilinçsiz yapılabileceğinden ayrım yapması güç olabilir. Ancak kişinin daha önce edindiği basmakalıp fikirler potansiyel mikro agresyon örneği olarak karşımıza çıkabilir.

Mikro saldırganlık, sürekli maruz kalındığında psikolojik yansımaları olabilir. Hatta kronik mikro agresyonlara maruz kalmak zihinsel sağlığınıza da ciddi zararlar verebilir.

Bu nedenle, kolektif bir şekilde onların varlıklarını basitçe görmezden gelmememiz önemlidir. Bizi rahatsız eden her ne ise rahatsız değilmişiz gibi davranmamamız önemlidir. Bunun yerine, toplum olarak, onları kabul etmemiz ve etkilerini azaltmak için kolektif bir strateji ile ilerlememiz gerekir. Aşağıda mikro saldırganlıkların bazı tanımlarının yanı sıra bunların nasıl azaltılacağı veya etkilerinin en aza indirileceğine dair fikirler bulunmaktadır.

Tarihi

Mikro saldırganlık terimi ilk olarak 1970’lerde Harvard Tıp Okulu psikoloğu Chester Pierce tarafından Beyaz ve Siyahi öğrenciler arasında geçen hakaretlerin gözlemlenmesi ve bu duruma bir tepki olarak ortaya çıktı.

2007’de Columbia Üniversitesi’nden psikolog Derald Sue bu terimi daha da popüler hale getirdi ve tanımladı.

Mikro saldırganlık yapan kişilerin bunu kasıtlı olarak yapıp yapmayabileceğini belirtmek önemlidir. Bunun yerine, bu eylemleri veya yorumları, belirli bir grubun diğer insan grupları hakkında önyargıları olarak okunabilir.

Bu şekilde, hala zararlı olsalar da, mikro saldırganlığın amacı zarar vermek değildir. Başka bir deyişle, insanlar mikro agresyon uygularken sözlerinin ve eylemlerinin karşı tarafı incittiğini farketmeyebilirler.

Mikro saldırganlık salgını için bir panzehir düşündüğümüzde bu gerçek önemlidir, çünkü eğer insanlar sözlerinin ve eylemlerinin etkisinin farkına varılırsa, yaptıklarını ve söylediklerini değiştirebilirler.

Elbette, ne yaptıklarının bilinçli olarak farkında olan ve belki de bunu zarar vermek amacıyla yapan bazı insanlar var.

Mikro Saldırganlık Türleri:

Derald Wing Sue ve meslektaşları, mikro agresyonların farklı alt türlerini tartışmaya devam ettiler. Mikro agresyon türlerinin listesi aşağıda verilmiştir:

Mikro Assaults:

Mikro assault, en açık mikro saldırı türüdür. Çoğu zaman kasıtlı olarak yapılır ve bunları yapan kişi zararlı ve aşağılayıcı olduğunu bilir. Örneğin kullanılan terimin aşağılayıcı bir anlamı olduğu bilinmesine rağmen belirli bir ırktan birine atıfta bulunmak üzere argo terim kullanmak olabilir. (negro gibi)

Mikro Hakaretler:

Mikro hakaretler, mikro assaultstan daha gizli yapılır. Bu durum ortada bir mikro saldırı olup olmadığını ayırmayı zorlaştırır. Genellikle söylenenin ardındaki ikincil anlama ima yapılır. Dışarıdan iltifat gibi görünse de kişi hakarete uğramış hissedebilir. Örneğin, kişinin nitelikleri dolayısıyla değil de cinsiyetinden dolayı işe alındığını düşünmek de bu kategoriye girer.

Mikro Geçersizlikler:

Mikro geçersizlikler, marjinalleştirilmiş bir grubun karşılaştıkları önyargı deneyimlerinin önemli olmadığını dile getirmeyi içerir. Söylenenler hakkında aşırı tepkili veya çok hassas olduklarını söylemek bu kategoride değerlendirilir. Başka bir deyişle, mikro geçersiz kılma, bir mikro assault veya mikro hakaretin ardından gelebilir. İnsanların empati gösterdiği bir olayın “duyar kasmak” olarak tabir edilmesi ve görmezden gelinmeye çalışılması buna örnek verilebilir.

Çevresel Mikro Saldırganlık

Kişinin bulunduğu çevre içerisinde karşılığını bulamaması ve ötekileştirilmiş hissetmesine neden olan mesajı içerir. Örneğin, bir televizyon programını izleyen ve yalnızca farklı bir ırktan aktörleri gören bir çocuk, medya tasviri nedeniyle dışlanmış veya temsil edilmemiş hissedebilir.

Bireylerin de ötesinde mikro saldırılardan etkilenen grupları da düşünebiliriz.

Mikro Saldırılardan Etkilenen Gruplar

Mikro saldırılardan hangi gruplar etkilenir?

Marjinalleştirilmiş herhangi bir grup, mikro saldırıların hedefi olma potansiyeline sahiptir. Tarihsel olarak bu, etnik azınlıkları, kadınları, engellileri ve LGBTİ+ içeriyordu. Ancak herhangi bir marjinal grup, akıl hastalığı olan kişiler de dahil olmak üzere etkilenme potansiyeline sahip.

Mikro Saldırı Örnekleri

Bazı mikro agresyon örnekleri nelerdir?

Bir kişinin sözlü veya sözsüz eylemleri nedeniyle aşağılanmış hissettiren günlük durumlardır. Aşağıda, günlük yaşamda gözlemlemiş veya deneyimlemiş olabileceğiniz farklı mikro saldırganlık türlerinin bazı belirli örnekleri verilmiştir:

• İstanbul’lu olmadığı belli bir kişiye “yine de çok iyi Türkçe konuşuyorsun.” demek.
• Kişi, azınlık etnik bir gruba ait olan biriyle tanışır ve “nerelisin?” diye sorar.
• Bir hasta, hastanede uzman doktoru görmek için bekler. Odaya bir kadın girer ve hasta gelen kişinin doktor değil hemşire olduğunu varsayar.
• Bir kişi caddede yürür ve görünüşü (etnik kimliği) nedeniyle diğer kişiler ondan kaçınmak için yolun diğer tarafına geçerler.
• Birinin LGBTİ+ kişiyle tanıştığında onun “eşcinsel görünmediğini” veya benzeri bir ifadeyi söylediği durum.
• Bir kadın iş toplantısında konuşur ve sonrasında “çok iddialı” bir konuşma olduğu söylenir.
• Görünür bir azınlık olan (örneğin, Asyalı) bir kişiye, etnik kökenleri nedeniyle matematikte iyi olması gerektiği söylenir.

Mikro Saldırının Etkileri

Mikro saldırıların hedef alınan insanlar üzerindeki etkileri nelerdir?

Bu ufak tefek hakaret ve hakaretlerin büyük bir etkisi olmayacakmış gibi görünse de, aslında araştırmalar, mikro agresyonların zaman içindeki kümülatif etkisinin hedeflerin akıl sağlığı üzerinde önemli bir etkiye sahip olduğunu göstermiştir.

Ek olarak, mikro agresyonların sayısı ile yaşanan ruh sağlığı sorunları veya depresyon seviyesi arasında bir korelasyon olduğu gösterilmiştir. Mikroagresyonlar, düşük özgüven ve TSSB gibi diğer psikolojik bozukluklarla da ilişkilendirilmiştir.

Yaşanan hayal kırıklığı ve stresin ruh sağlığı üzerindeki etkileri düşünüldüğünde öncelikli durum mikro saldırıya uğranıldığında nasıl tepki verileceğini bilmemektir.

Kişinin söylediklerinin etkisinin farkında olduğundan emin değilseniz ne dersiniz? Ya bir aile üyesi veya yetkili biri ise? Ya hiç kimse konuşmuyorsa ve diğerleri deneyiminizi küçümseyecek veya aşırı tepki verdiğinizi söyleyecek gibi görünüyorsa?

Tüm bu sorunlar mikro saldırganlıkları birleştirir ve zihinsel sağlığın etkilenmesine yol açan bir kendinden şüphe etme durumu yaratır. Bu, sadece duygularınızın incinmesiyle ilgili bir durum değildir. Öfke ve kaygıyı ortaya çıkaran ve uzun vadeli yıkıcı etkileri olan kronik strese götüren bir süreçtir. Sonunda zihinsel sağlığınızı aşındırabilecek olan, sizin defalarca duyduğunuz şeylerdir.

Mikro Saldırılarla Başa Çıkmak

Mikro saldırganların hedefi iseniz nasıl başa çıkarsınız?

Bir mikro hakaret, mikro assault veya başka bir mikro saldırganlığın hedefi olduysanız, nasıl yanıt vereceğiniz konusunda kafanız karışabilir.

Merak etmeyin, yalnız değilsiniz. Bununla birlikte, akıl sağlığınızı korumak için bir tür önlem almanız önemlidir. Daha önce de belirtildiği gibi, hüsrana uğramış hissetmek ve cevap verememek kronik strese neden olacak ve zihinsel sağlığınızı zayıflatacaktır.

Mikro agresyonları gün ışığına çıkarmak da önemlidir, çünkü aksi takdirde, uygulayanlar size nasıl hissettirdiklerini bilemeyebilirler. Kızgın olmanız doğal gelse de, daha iyi yaklaşım, diğer kişinin farkında olması için durumun size nasıl hissettirdiğini sakince ifade etmek olacaktır.

Açık mikro agresyonlarla başa çıkmak zor olsa da (örneğin, kasıtlı olarak sizi kötü hissettirmeye çalışan kişi), kasıtsız olanların çaresi daha kolay olabilir.

Birisi sözlerinin veya davranışlarının sizi nasıl etkilediğinin farkında değilse, onu sakin bir şekilde bilgilendirmek, davranışlarının diğer insanları nasıl etkilediği konusunda onları eğitmenin ilk adımıdır. Dünyadaki kademeli değişimi böyle görüyoruz.

Mikro Saldırı Yapmaktan Kaçınmanın Yolları

Bireyler olarak, bir toplum olarak ve global dünyanın bir parçası olarak mikro saldırganlıkları nasıl önleyebiliriz? Mikro agresyonların bir hedef olarak sizi nasıl incittiğini sakince ifade etmenin yanı sıra, mikro agresyonlardan nasıl kaçınacağınız hakkında da konuşmaya ihtiyaç vardır.

Gerçek şu ki, çoğumuz iyi insanlar olduğumuza inanmak istiyoruz ve bu yüzden söylediklerimizin saldırgan olmadığını düşünüyoruz. Bunun tersini düşünmek benlik duygumuz için bir tehdit oluşturuyor.

Bu şekilde, mikro saldırganlıkları durdurmanın tek yolu, herkesin kendi içsel önyargılarıyla yüzleşmesidir. Ve bunu yapmak için, kendinizi çok çeşitli sizi rahatsız eden şeylere maruz bırakmanız gerekebilir.

Bu, farklı yerlerden ve sizinkinden farklı fikirleri olan insanlarla arkadaş olmaya açık olmak demektir. Hayır, ahlaki değerlerinizi kültürünüzü değiştirmenize gerek yok.  Onları bir grubun parçası atfetmeden insanları bireyler olarak öğrenmeye açık olmalısınız.

Ek olarak, birisi konuşursa ve söylediklerinizin ya da yaptıklarınızın onu incittiğini söylerse, dinlemek önemlidir. Her şeyden önce, konuşmadan önce düşünün ve çevrenizdekileri nasıl etkileyeceğini düşünün.

Mikro saldırılar, başkalarının kendilerini dışlanmış, yabancılaşmış, hakarete uğramış veya geçersiz hissetmesine neden olur. Güç ve ayrıcalıkta farklılıkları daha görünür kılarlar ve klişeleri ve ırkçılığı sürdürürler. Bu nedenle, kendi önyargılarınızı değerlendirin, söylediklerinize dikkat edin ve sözleriniz incitici olabildiğinde kendinizi sansürleyin.

Mikro Saldırıların Altında Yatan Nedenler

Mikro agresyonların altında yatan nedenler nelerdir?

Söz konusu önyargı türlerinin çoğu, daha eşit bir topluma doğru ilerlemiş olsak bile, bugüne kadar devam eden sistemik ırkçılık ve klişelerin bir sonucu olduğundan, basit bir cevap yok. Aşağıdaki gibi konular kolektif bilincimizde oyalanabilir:

• Popüler edebiyat, film ve televizyonda; azınlıkların stereotipik tasviri.
• Tarihimizin belirli bölümlerini aklamaya çalışmak.
• Hoşgörüsüz insanlarla sosyalleşmek ve bu tür dostluklar kurmuş olmak.
• Kendi sorunlarımızla yüzleşmek yerine başkalarını günah keçisi yapmaktaki rahatlık.

Mikroagresyonların Üstesinden Gelmek

Bazıları, çözümün siyasi doğruculukla değil, sorunun kökenine inmekle olabileceğini iddia ediyor.

Örneğin, ayrıştırıcı dil kullanmaktan uzak olmak önemlidir. İçsel önyargıların temelini düşünceye atfettiğimiz kelimelerle şekillendirir.

Önyargıya yol açan daha büyük yapısal sorunları azaltmak için stratejiler geliştirmek olabilir. mikro agresyonları daha yaygın hale getirin.

“Foicey”den Son Söz

İster mikro saldırganların hedefi olun, isterse mikro saldırganlarla başkalarını hedeflemekle bilerek veya bilmeyerek uğraşan biri olun, bu sorunun çözümünde bir rol oynarsınız. Hedef olarak, mikro saldırganlıkların sizi nasıl hissettirdiğini başkalarıyla paylaşmak önemlidir. Böylece uygulayanlar daha iyi empati sahibi olabilirler.

Bir saldırgan olarak, içsel önyargılarınızı, bunları nasıl değiştirebileceğinizi derinlemesine düşünmek ve bu süreçteki deneyimlerinizi genişletmek önemlidir. Ancak bu ortak çaba sayesinde değişim görülecek ve mikro agresyonların zihinsel sağlık üzerindeki olumsuz uzun vadeli etkileri çözülecektir.

Klişeleri devam ettirmeye devam edecek misiniz yoksa önyargılarınızı gerçeklikle daha uyumlu hale mi getireceksiniz?

İnsanların, siz suspus olurken, sözleriyle ve eylemleriyle sizi kızdırmasına izin mi vereceksiniz?

İster hedef olun, ister saldırgan olun, toplumda bu sorunu çözmek için atılabilecek adımlar vardır.

Ancak sorun fark edildiğinde, ele alındığında ve sorunu çözmek için adımlar atıldığında, mikro saldırganlık söz konusu olduğunda herhangi bir gerçek değişiklik veya hareket göreceğiz. Kendinizin ve çevrenizdekilerin zihinsel sağlığının kötüleşmesine katkıda bulunmadığınızdan emin olmak için hem potansiyel bir kurban hem de saldırgan olarak üzerinize düşeni yapın.

Yazar: Cenk Demirkıran